Trg iznad islamskog i hrišćanskog arheološkog nalazišta

Projekat urbane regeneracije trga de la Sinagoga u istorijskom centru Onda, Valensija je nastao kao projekat saradnje između studija Cel-Ras Arquitectura, Grupo Aranea i El Fábrica de espheras.

Vođeni inkluzivnom vizijom poboljšanja kvaliteta života ljudi u susjedstvu i vrednovanje arheoloških nalazišta iz andaluzijskog (X-XII stoljeće) i hršćanskog perioda (XIII-XV stoljeće), projektanti nastoje da trgom povežu različite nivoe urbanog prostora. Samu lokaciju obilježavaju arhitektonsko-urbani fragmenti islamskog porijekla koje čine arheološki ostaci arapskih srednjovjekovnih palata i stare džamije iznad koje je izgrađena glavna mjesna crkva. Sam trg, lokalitet, dobio je status mjesta od kulturnog značaja 1967. godine.

U srednjem vijeku je bio mjesto okupljanja koji je sadržavao jedna od glavnih ulaznih vrata u grad sa stazom koja je direktno izlazila na more. U novije vrijeme trg je služio kao igralište za dječji vrtić u okviru crkvenog kompleksa. Ali posljednjih decenija trg de la Sinagoga se koristio samo kao parking, što je degradiralo kvalitet prostora.

2016. godine, tokom arheološkog iskopavanja, otkriveni su zidovi od blata iz islamskog perioda. Radovi su bili nastavljeni i sa iskopom se stizalo do skoro 5 m dubine. Nalaz je bio iznenađujući, jer su unutra bili smješteni i drugi ostaci iz gotičkog perioda materijalizovani u monumentalnom stepeništu i nekoliko lukova, šiljatih, svi izgrađeni od krečnjačka.

 Otkriveno arheološko nalazište zapravo je bio andaluzijski splav iz 12. vijeka, okružen nabijenim zemljanim zidovima debljine 1,40 metara, dimenzija 15x15 metara. Vjerovatno je već u hršćansko doba, tokom 12.-15. stoljeća, ovaj prostor koristio Bolnički red za skladištenje i upravljanje žitaricama i drugim usjevima, i koji je u unutrašnjosti izgradio 4 reda kamenih lukova i stepenište gotičkog stila.

Integracijom arheološkog nalazišta u ostatak prostora trga i ponovnim uspostavljanjem veza sa istorijskim ulicama, cilj intervencije je bio i da se povrati interes i urbani život kvarta budući da je trenutno prisutna evidentna regresija i odlazak stanovništva.

Koncipiranje rješenja je prošlo kroz fazu sastanaka sa stanovnicima naselja, na kojima su dane različite ideje i potrebe, kako za osobe sa smanjenom pokretljivošću, starije osobe, mala preduzeća, tako i željene rute hodanja, prostori za sastanke i igru.

Projekat je osmišljen iz inkluzivne perspektive kako bi se poboljšao kvalitet života ljudi u susjedstvu. Intervencija urbane regeneracije nastoji da ponovo poveže različite nivoe mjesta, izgrađujući pod sa kontinuiranim neklizajućim pločnikom kao savremene adaptacije tradicionalnog sistema popločavanja. Veze sa ulicama su riješene blagim rampama i smanjenim stepenicama kako bi se olakšalo svakodnevno kretanje kao što je odlazak u pekaru, crkvu, centar za obuku odraslih, škola.

Najupečatljiviji prijedlog projekta je velika drvena platforma koja nadvisuje i premoštava arheološki prostor, a koja ima tri funkcije: povezuje različite razine trga, pokazuje orginalnu visinu unutrašnjih arkada i obnavlja povijesni put prema istorijskoj ulici Valensije.

Podovi od iroko drvenih letvica su postavljeni na čeličnu konstrukciju prilagođenu topografiji. Ovaj strukturalni displej olakšava prilagođavanje promjenama nivoa trga pomoću malih postolja koji omogućavaju korisnicima da sjednu i razgovaraju. Na ovaj način je djelimično postignuto da trg pluta, čime se omogućava kontinuitet javnog prostora okolnih ulica. Na taj se način postiže utilitarni urbani prostor koji promoviše taktilni osjećaj koji je pojačan prisustvom biljaka i drveća kao i obnavljanjem prisustva vode kao metafore za nekadašnji “izvor” koji je tu bio.