Razvoj industrije građevinskih materijala baziran na principima održivog razvoja

Strategija razvoja građevinarstva u Crnoj Gori do 2020 godine

(napomena: pojedini opisi se ne odnose na ekološke materijale)

Analiza industrije građevinskih materijala obuhvata građevinske materijale koje svi izvođači građevinskih radova (građevinska i negrađevinska preduzeća) koriste za gradnju objekata, za održavanje, rekonstrukciju i ostale građevinske radove. Obuhvaćeni su mineralni resursi, drvne rezerve i značajniji građevinski proizvodi, za koje je data aproksimativna proizvedena količina za 2007. godinu. Pri tom treba napomenuti da su svi podaci o eksploataciji mineralnih resursa, koncesijama i proizvodnji dobijeni na osnovu dokumentacije ili su procijenjeni, što je posljedica slabog odziva na poslate upitnike za anketiranje kod preduzeća i opština. Utvrđena je značajna diskrepancija u različitim izvorima podataka, što ukazuje na potrebu sofisticiranije evidencije. Trenutno je mali broj preduzeća koje proizvode građevinske materijale, jer se veći dio materijala, naročito za završne radove u građevinarstvu, uvozi. Crna Gora u kvalifikaciji po bruto nacionalnom dohotku spada u svjetske države sa ekonomijom koja ima gornje-srednji dohodak $3706 - $11455.

U Crnoj Gori građevinski materijali predstavljaju značajan dio njenog ukupnog robnog uvoza. To je prevashodno posljedica značajnog investicionog ciklusa koji je poslednjih godina zahvatio Crnu Goru. Naime, procentualni udio uvoza građevinskih materijala u ukupnom robnom uvozu Crne Gore se kretao od 10,86% u 2006., 12,91% u 2007. do 15,66% u 2008. godini. U 2008. godini je bio najveći uvoz portland cementa, aluminatnog cementa, cementa od zgure, supersulfatnog cementa. Najveći porast uvoza, u odnosu na 2006. godinu, u 2008. je kod proizvoda od gvožđa i nelegiranog čelika, dok se pad uvoza primjećuje kod naftnog koksa i bitumena od nafte, iako i dalje ostaje na visokom nivou. Takođe, građevinski materijali predstavljaju značajan dio ukupnog robnog izvoza Crne Gore (procentualni udio izvoza građevinskih materijala u ukupnom robnom izvozu Crne Gore se kretao od 13,81% u 2006., 19,27% u 2007. do 24,42% u 2008. godini). U robnoj strukturi izvoza tri najvažnija izvozna proizvoda aluminijum i proizvodi od aluminijuma, gvožđe i čelik, mineralna goriva i mineralna ulja su predstavljali dvije trećine robnog izvoza (67%). Ovo ukazuje na vrlo malu raznolikost izvoza, kao i na činjenicu da je struktura izvoza loša, jer tri najvažnija izvozna proizvoda, koja predstavljaju dvije trećine robnog izvoza, su sirovine.

Objekti i konstrukcije mijenjaju prirodu, funkciju i izgled države. Izgradnja, upotreba, rekonstrukcija i održavanje, kao i rušenje konzumiraju energiju i resurse, i generišu veliku količinu otpada. Ekonomski, socijalni i efekti po životnu okolinu, koji mogu biti rezultat efikasnije i održivije građevinske industrije, potencijalno su veliki. Ciljevi današnje industrije građevinskih materijala treba da budu: postizanje višeg rasta sa smanjenjem zagađivanja i upotrebe resursa, kao i bolje zaštite životne okoline, minimiziranje njenog uticaja na potrošnju energije i prirodnih resursa, korišćenje eko-materijala i godišnje obnovljivih lokalno dostupnih materijala, poput slame, biomase, drveta itd.

ANALIZA POSTOJEĆEG STANJA/ Mineralni resursi

U Crnoj Gori je otkriveno 78 različitih vrsta metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina, od kojih je 15 do sada eksploatisano. Dokazano je 13 vrsta nemetaličnih mineralnih sirovina od ekonomskog značaja. Povremeno je do sada otkopavano ili korišćeno 10 vrsta.

Arhitektonsko-građevinski kamen

Najznačajnija nemetalična mineralna sirovina u Crnoj Gori je arhitektonsko-građevinski ili ukrasni kamen. Do sada je pronađeno 20 ležišta i oko 25 pojava od ekonomskog značaja ove mineralne sirovine. Ova nalazišta su zastupljena u svim regionima Crne Gore, što je sa aspekta ravnomjernosti razvoja i mogućnosti zapošljavanja od posebnog značaja. Proizvodnja i korišćenje ukrasnog kamena u Crnoj Gori imaju veoma dugu tradiciju. Oko dvije trećine teritorije izgrađeno je od karbonatnih stijena, od kojih su brojne vrste našle primjenu u dekorativnim svrhama u građevinarstvu i arhitekturi, spomeničkoj i sakralnoj umjetnosti, proizvodnji galanterije i drugim svrhama. Posebno su značajni mermeri, mermerasti krečnjaci raznih boja, dolomitični krečnjaci, brečasti krečnjaci, breče, dolomiti i bigar. Značaj ovog prirodnog resursa ogleda se i u velikoj raznovrsnosti tipova kamena po boji, strukturi, teksturi, mogućnostima obrade i tehničkim karakteristikama, pa samim tim i širokom polju njihove primjene. Geološka istraživanja ukrasnog kamena najčešće su bila na prospekcijskom nivou, a rjeđe su primjenjivana istražna bušenja i drugi radovi sa ciljem dokazivanja bilansnih rezervi. Podaci o poziciji ležišta po regionima i kapacitetima istih uzeti su iz Prostornog Plana Crne Gore, ali nakon javne rasprave usaglašeni su sa podacima datim u Studiji “Mogućnosti razvoja industrije građevinskog materijala u Crnoj Gori“.

Prema ovim podacima najznačajniji teren sa aspekta AGK (arhitektonsko-građevinski kamen) je teren između Podgorice i Nikšića (srednji region), odnosno šire područje Bjelopavlića, koje je još prije skoro pola vijeka prepoznato i izdvojeno kao rudni reon ukrasnog građevinskog kamena. Tu su nalažišta: Maljat, Klikovače, Visočica, Jovanovići, Kriva ploča, Suk, Vinići i Radujev krš, sa geološkim rezervama stijenske mase od oko 1,5 miliona m3 . U području Kolašina poznata su ležišta Gradina i Skrbuša sa preko 2 miliona tona m3 stijenske mase.

Perspektivna nalazišta krečnjaka, breča, mermera i vulkanskih stijena konstatovana su u okolini Andrijevice na više lokacija, čije su rezerve procijenjene na preko 2 miliona m3. Na teritoriji opštine Nikšić potencijali ukrasnog kamena konstatovani su u karbonatnim formacijama na više lokacija. Ukrasni kamen je jedino istraživan u Lipovoj ravni, gdje su proračunate geološke rezerve od oko 2 miliona m3, dok se u ostalim nalazištima rezerve procjenjuju na preko 5 miliona m3. U području Pljevalja, prema dosadašnjim podacima, za ukrasni kamen najznačajnija je karbonatna formacija na lokacijama: Kalušići, Carevo Polje, Štur i dr. Takođe se ocjenjuje da trijaski mermerasti krečnjaci u ataru Mijakovića, predstavljaju potencijalnu sirovinu za dobijanje ukrasnog kamena. Za pojedina ležišta ima dosta nepreciznih i zastarjelih proračuna, ali bez sumnje rezerve kamena u ovom području su vrlo velike, tim prije što se na drugim lokalitetima očekuje dokazivanje novih rezervi od ekonomskog značaja.

Karbonatni kompleks je u Crnoj Gori zastupljen duž priobalnog pojasa. Na ovom području je utvrđeno nekoliko ležišta i konstatovano više pojava različitih formacionih tipova ukrasnog građevinskog kamena. Geološki potvrđene rezerve su oko 2.5 miliona m3, a perspektivne rezerve su oko 8.5 miliona m3. U Boki Kotorskoj za ukrasni kamen poseban značaj imaju tankoslojeviti i pločasti rumenkasti krečnjaci, koji su poznati pod komercijalnim nazivom “bokit”. Rezerve “bokita” u Gornjoj Lastvi kod Tivta iznose 570.000 m3 , a perspektivne rezerve u Kamenarima (kod Herceg Novog) i Đurićima procijenjene su na preko 6 miliona m3 . Ovaj kamen je eksploatisan povremeno iz ležišta Kamenari, ali i nekontrolisano na širem prostoru. Zbog izuzetne dekorativnosti i drugih fizičko-mehaničkih svojstava smatra se da ukrasni kamen “bokit” treba zaštititi kao resurs od posebnog nacionalnog značaja, te zakonski propisati uslove njegove eksploatacije, korišćenja i upotrebe. U geološkoj dokumentaciji figurišu podaci o dokazanim geološkim rezervama ukrasnog kamena u Crnoj Gori od oko 15 miliona m3. Perspektivne rezerve procjenjuju se na blizu 50 miliona m3 stijenske mase. Naime, činjenica je da je skoro svako ležište nedovoljno istraženo i da najčešće nije ni okontureno, što stvara prostor za dokazivanje novih rezervi, kao i to da faza prikupljanja podataka o mineralno – sirovinskom potencijalu ukrasnog kamena u Crnoj Gori još uvjek traje, te da su realni resursi mnogo veći u odnosu na ovde iskazane. Arhitektonsko-građevinski kamen, se eksploatiše u 6 majdana (Studija Mogućnosti razvoja IGM, str. 59): na prostoru Spuža (3), Danilovgrada (1), Ulcinja (1) i Tivta (1). U periodu 1997-2006. godina, proizvedeno je ukupno 48000 m3 industrijskih blokova, odnosno prosječno godišnje 5000 m3 . Sa prostora Spuža (Visočica, Maljat, Klikovače) proizvodnja blokova učestvuje sa procentom od 96%. Ukupna ekploatacija arhitektonsko-građevinskog kamena u Crnoj Gori u 2007. god. je oko 13500 m3.

Bigar

Zbog izuzetno povoljnih fizičkih, tehničkih i dekorativnih karakteristika, ova mineralna sirovina se od davnina koristi kao građevinski materijal. U Crnoj Gori poznata su ležišta bigra: Tavani (Podmalinsko), Zukva, Gornja Lijeska i Zbljevo. U ležištu Tavani, koje se nalazi u ataru sela Podmalinsko na lijevoj strani rijeke Bukovice, dokazane su rezerve od 275.000 m3 stijenske mase, odnosno 116.000 m3 blokova. Sa desne strane Bukovice, u blizini manastira “Podmalinsko” nalazi se ležište Zukva koje je praktično otkopano za potrebe oblaganja Hrama Hristovog Vaskrsenja u Podgorici, kao i u druge svrhe. Ležište Gornja Lijeska nalazi se 2,5 km zapadno od Tomaševa (kod Bijelog Polja) gdje su proračunate rezerve C1 kategorije od 94.000 m3 stijenske mase, a perspektivne rezerve su procijenjene na 150.000 m3 . U blizini ovog ležišta konstatovana je pojava bigra koja nije istraživana. Takođe nalazište bigra u Zbljevu, u ataru sela Komine (kod Pljevalja), nije istraživano niti su rezerve procjenjivane. Iz navedenog se vidi da su nalazišta bigra u Crnoj Gori sa ukupnim rezervama od oko 400.000 m3 stijenske mase. Imajući u vidu izuzetne fizičke i tehničke karakteristike ove mineralne sirovine i na kraju zbog njene istorijske vrijednosti, trebalo bi posebnim zakonskim propisima regulisati eksploataciju upotrebe bigra samo za objekte od kulturno-istorijskog i nacionalnog značaja na isti način kao i ukrasnog kamena “bokita”.

Tehnički građevinski kamen

Ova mineralna sirovina u Crnoj Gori praktično ima neograničen potencijal. Skoro dvije trećine površine Crne Gore čine krečnjaci, dolomiti i magmatske stijene koje se koriste za ovu proizvodnju. I pored toga, proizvodnja tehničko-građevinskog kamena, još uvijek je skromnih razmjera i vrši se u 13 kamenoloma, odnosno ležišta. Eksploatacija se vrši površinskim načinom, na kopovima brdskog tipa, uglavnom uz primjenu bušačko-minerskih radova. Najveći broj kamenoloma nalazi se na Crnogorskom primorju (7) zatim u sjevernom dijelu Crne Gore (4), a najmanje u centralnom dijelu (2). Njihove lokacije najčešće su uslovljene mjestom investicionih objekata za čiju gradnju su i otvoreni. Samo u jednom od ovih kamenoloma eksploatiše se vulkanska stijena, a u svim ostalim koriste se krečnjak i dolomitični krečnjak (rijetko dolomit). Rezerve tehničko građevinskog kamena istraživane su u 25 ležišta, od kojih je samo jedno ležište (Štitarica kod Mojkovca) izgrađeno od vulkanskih stijena keratofirskog sastava. U jednom ležištu (Brajići kod Budve) dolomiti su mineralna sirovina, a sva druga ležišta izgrađena su od krečnjaka. Ukupno do sada utvrđene geološke rezerve krečnjaka iznose oko 43.5 miliona m3 (87), a vulkanskih stijena svega 700.000 m3 . Tehničko-građevinski kamen karbonatnog sastava u istraženim ležištima je dobrog kvaliteta, ali rijetko i vrhunskog koji bi odgovarao najstrožijim zahtjevima za habajuće slojeve puteva sa velikim opterećenjem ili za brze pruge. Ležišta takvog kamena mogu se naći u vulkanskim stijenama područja Crne Gore, kao i u karbonatnim formacijama loferita gornjeg trijasa u središnjoj Crnoj Gori i gornjokredne krečnjačko-dolomitske formacije na Luštici i u okolini Ulcinja. Ukupna eksploatacija tehničkog kamena u 2007. godini iznosila je oko 1.175.000m3 .

Šljunak i pijesak

Šljunak i pijesak u Crnoj Gori javljaju se u dva vida: kao aluvijalni sedimenti u koritima rijeka i u vidu moćnih glaciofluvijalnih naslaga u kraškim poljima, uvalama i na visokoplaninskim terenima. Šljunak i pijesak iz korita rijeka eksploatišu se na oko 50 lokacija, odnosno pozajmišta, od kojih je najveći broj, oko 30, u koritu Morače, zatim na šest ležišta rijeke Cijevne, dok se u koritu Lima koristi 10, a rijeke Gračanice (kod Nikšića) 2 ležišta. Iz dva ležišta na ušću rijeke Bojane u Jadransko more koristi se vrlo fin pijesak ujednačenog granulometrijskog, mineralnog i hemijskog sastava za različite građevinske svrhe. Na vodotocima u Crnoj Gori nijesu sprovedena detaljna osmatranja i mjerenja u cilju definisanja godišnje produkcije šljunka i pijeska (vučnog nanosa). Međutim, na bazi raspoloživih podataka i dosadašnjih djelimičnih istraživanja došlo se do procjene da godišnja produkcija nanosa na vodotocima u Crnoj Gori iznosi od 350.000 m3 do 450.000 m3 što zavisi od hidroloških prilika. I pored toga što su ležišta šljunka i pijeska u koritima rijeka djelimično obnovljiva mineralna sirovina, ima se utisak da intenzivna i nekontrolisana eksploatacija, a naročito u karstnim terenima, može da ugrozi prirodni tok rijeke (zbog povećanja karstifikacije) i ambijentalne sadržaje i vrijednosti. Za očekivati je da će se ubuduće sa više opreza prilaziti problematici korišćenja šljunka i pijeska u koritima rijeka.

Opekarske gline

U Crnoj Gori nalazišta opekarskih glina su uglavnom vezana za neogene jezerske ugljonosne basene u sjeveroistočnoj Crnoj Gori ili su kao aluvijalne naslage nastale od glinovitog materijala spiranog sa okolnih alumosilikatnih terena. Prvom genetskom tipu pripada pet ležišta u području Pljevalja (Maljevac, Kalušići, Đulina guka, Maoče i Mataruge) i jedno u Beranskom basenu (Jasikovac). Ekonomski manje interesantna aluvijalna ležišta glina dokazana su kod Bijelog Polja, Kolašina, Spuža, Tivta i Ulcinja. Dokazane rezerve opekarskih glina u ležištima pljevaljskog ugljonosnog basena iznose nekoliko desetina, a perspektivne nekoliko stotina miliona tona, a naročito u basenu Maoče. Rezerve glina u ležištu Jasikovac su 1,3 a perspektivne 2,1 miliona tona. U ležištima glina aluvijalnog tipa rezerve iznose oko 15, a perspektivne oko 5 miliona tona. Poslije Drugog svjetskog rata na prostoru Crne Gore bilo je podignuto čak 12 ciglana, od kojih je znatan dio zatvoren nakon probne proizvodnje, a duži period su funkcionisale ciglane u: Bijelom Polju, Beranama, Pljevljima, Tivtu, Blatini (Kolašin), Lazinama i Spužu (okolina Danilovgrada). Trenutno ne postoji nijedna ciglana u Crnoj Gori (nema proizvodnje opekarskih proizvoda), pa se ne eksploatiše ni glina (nema koncesija) i pored postojanja prirodnih i infrastrukturnih uslova za uspješan i dugoročan razvoj ove industrijske grane. Na osnovu navedenog, proizilazi da postoje prirodni uslovi za stabilan razvoj opekarske industrije u Crnoj Gori. U Pljevljima, s obzirom na veliku sirovinsku osnovu cementnih laporaca kao i glina opravdano se može locirati industrijski kombinat za proizvodnju cementa i cigle. Eventualnom izgradnjom željezničkog priključka na prugu Beograd-Bar, budući kombinat imao bi široki areal plasmana proizvoda.

Cementni laporac

Proizvodnja cementa u Crnoj Gori vezana je za izgradnju fabrike cementa u Pljevljima u periodu 1970-1975. god. i njen rad od 1976. do 1988. god. kada je zatvorena i potom likvidirana. Za 13 godina rada ove fabrike sa 10-50% kapaciteta proizvedeno je 1,66 miliona tona cementa, marke PC-450 i PC-350. Od sirovina je korišćen laporac iz krovinskih etaža površinskog kopa “Potrlica” i tuf sa površinskog kopa “Jugoštica”. Aditivi, gips i kvarcni pijesak, nabavljani su sa tržišta Bosne i Srbije. Rad cementare u Pljevljima zasnivao se na relativno dobro istraženim i ispitanim rezervama laporca, u iznosu od 93 miliona tona A+B+C1 kategorije, u ležištu Potrlica i Durutovići – istok. Eksploatacija cementnog laporca bila je u funkciji razvoja rudarskih radova na otkrivci i otkopavanju uglja. Za posljednjih 12 godina došlo je do otkopavanja značajnog dijela laporca iz ovog ležišta i njegovog deponovanja na različita odlagališta. U ležištima Kalušići, Rabitlje, Grevo i Radosavac ukupne procijenjene rezerve laporca su 28,3 miliona tona. Cementni laporci u Pljevaljskom basenu i dalje predstavljaju siguran i kvalitetan mineralni potencijal za dugoročni razvoj cementne industrije. Ležište cementnih laporaca Gradina kod Spuža, sa rezervama od oko 30 miliona tona, kao i ležište Donja Klezna kod Ulcinja, sa procijenjenim rezervama od oko 20 miliona tona, trebalo bi detaljnije istražiti, kako bi se realno sagledala mogućnost i uslovi njihovog korišćenja za potrebe cementne industrije. Sve ovo ukazuje na potrebu ozbiljnog razmatranja izgradnje kapaciteta za proizvodnju cementa u područjima utvrđenih rezervi. Treba nastaviti i aktivnosti započete početkom sedamdesetih godina prošlog vijeka oko izgradnje cementare na značajnim rezervama laporaca Gradine kod Spuža i Zlatice kod Podgorice.

Bijeli boksit

Bijeli boksiti sedimentnog tipa su u prirodi rijetka mineralna sirovina. Jedinstveno Crna Gora ima ležišta bijelih boksita u pravom smislu, dok se u Francuskoj javljaju mjestimično u krovinskom dijelu crvenih boksita. Oni su stvarani pod jedinstvenim uslovima i zakonitostima na prostoru od 800 km2 . Više od stotinu nalazišta, odnosno ležišta i pojava ove mineralne sirovine, identifikovano je na prostoru od preko 1000 km2 zapadne Crne Gore između Nikšićkog polja, Čeva, Dragalja, rijeke Trebišnjice i planine Golije. Bijeli boksiti sa sadržajem gvožđa ispod 5% predstavljaju izvanrednu sirovinu za vatrostalnu industriju. Najveći dio otkopanih rezervi pripada upravo ovom tipu boksita čija je potražnja svojevremeno bila vrlo velika. Eksploatisati u ovim uslovima boksit, bez znatnih ulaganja, je veoma teško, što komplikuje mala zainteresovanost tržišta. Stanje rezervi bijelih boksita prilično je kontradiktorno, a uslovljeno je još uvijek nedefinisanim pitanjem upotrebe, odnosno namjene korišćenja ove mineralne sirovine. U bilansu mineralnih sirovina sa stanjem sa krajem 1988. godine, koje za ovu mineralnu sirovinu praktično nije izmijenjeno do danas, bilansne rezerve iznose 250.000 tona, vanbilansne oko 1,4 miliona tona a perspektivne rezerve 2,9 miliona tona. Pojedini autori rezerve bijelih boksita, međutim, procjenjuju na više desetina miliona tona. Bijeli boksit u vatrostalnoj industriji korišćen je dugi niz godina kao dodatak pečenim glinama za proizvodnju šamotnih opeka. Kasnije, od njega su dobijane opeke od čistog bijelog boksita i elektrotopljeni blokovi za staklarstvo. Eksperimentalno je dokazano da se bijeli boksiti mogu koristiti za dobijanje visokokvalitetnog elektrotopljenog mulita i vatrostalne vune, kao i za dobijanje ferosilicijuma. Krajem prošlog vijeka u Cetinju su proizvedeni ovi materijali i plasirani na tržištu, ali je pogon iz ekoloških problema zatvoren. Bijeli boksiti su interesantni i za proizvodnju abrazivnih materijala. Poznato je takođe da se ova mineralna sirovina koristi u industriji lafarž cementa, u industriji boja i lakova, kozmetici, hemijskoj industriji i dr. Manje količine bijelih boksita su izvezene u Zapadnu Evropu. Najznačajnije koncentracije bijelih boksita nalaze se u predjelima Bijelih Poljana, Budoša, zatim Trubjele, Trepče i Banjana, dok su manje pojave konstatovane na prostoru Crkvica, planine Njegoš i na potezu Krstac – Srijede. Nesumnjivo je da bijeli boksiti predstavljaju vrlo značajnu mineralnu sirovinu čija bi valorizacija u budućnosti morala biti kompleksna.

Bentonit

Najznačajnije koncentracije bentonita otkrivene su u primorskom dijelu Crne Gore iznad Petrovca na moru, lokalitet Bijelo polje, dok su nedovoljno istražene pojave konstatovane u Brajićima iznad Budve i u okolini Bara. U središnjem dijelu Crne Gore ekonomski interesantna nalazišta otkrivena su u dolini rijeke Bukovice, a na prostoru Pivske župe samo su konstatovane pojave bentonita, bez detaljnijih ispitivanja. Registrom mineralnih sirovina u Crnoj Gori obuhvaćena su 4 ležišta i pojave bentonita – 2 u blizini Petrovca, a 2 u blizini Šavnika. Utvrđene rezerve bentonita u ležištu Bijelo polje iznose 1,7 miliona tona rude. U susjednom ležištu Bijela Šuma procijenjene su perspektivne rezerve bentonita na 1,4 miliona tona. U ležištu bentonita Donja Bukovica, između Šavnika i Žabljaka, dokazane su rezerve od oko 730.000 t od kojih se oko 200.000 t tretiraju kao najkvalitetniji dio ležišta. Na lokalitetu Njive, procijenjene su perspektivne rezerve C2 kategorije na oko 25.000 t. Rezerve bentonita u Pivi i u Primorju nijesu istraživane, kao ni procjenjivane. Eksploataciju bentonita iz rudnika “Bijelo Polje” vršilo je preduzeće “Bentonit” iz Petrovca od 1957. godine, a kasnije “Hempro” iz Beograda. Proizvodnja je obustavljena 1970. godine do kada je proizvedeno 164.000 t sirovog bentonita. Koncesiju za eksploataciju ovog ležišta dobilo je 1995. godine preduzeće “Monteks” iz Nikšića. U toku procesa eksploatacije i prerade, a na osnovu različitih ispitivanja, došlo se do zaključka da se bentoniti “Bijelog Polja” mogu uspješno koristiti u građevinarstvu kao isplaka za bušenja i injektiranja, kao i za punila.

Kvarcni pijesak

Na prostoru Crne Gore kvarcni pijesak je jedino otkriven u okolini Ulcinja. Rezerve ove mineralne sirovine istraživane su na prospekcijskom nivou, na lokalitetima: Zoganje, Škaret i Zekova šuma. Mineraloškim ispitivanjima utvrđeno je da u naslagama istraživanih nevezanih i poluvezanih pijeskova učestvuju kvarc kao osnovni mineral, zatim plagioklas, cirkon, turmalin, epidot, rožnac, kalcedon, hlorit, titanomagnetit, magnetit i odlomci stijena. Perspektivne rezerve procijenjene na: 3.600.000 t u ležištu Zoganje, 2.140.000 t u ležištu Škaret i 1.396.000 t u ležištu Zekova šuma. Način eksploatacije definisan je određenim dokumentima o koncesijama.

Rožnaci

Ležište rožnaca “Vrdola“ nalazi se na sjevernim padinama brda Vrmac, 3km sjeveroistočno od Tivta. Ovi su rožnjaci predstavljali početkom sedamdesetih godina prošlog vijeka sirovinsku osnovu za projektovanu fabriku mutnog stakla. Potencijalne rezerve rožnaca u predjelu Vrmca su vrlo velike. Na bazi podataka geoloških istraživanja i gustine istražnih radova izvršen je proračun rezervi u iznosu od 1.210.000 t. Na ležištu rožnaca “Vrdola“ proračunate su potecijalne rezerve u količini od 1.475.000 t. Mogućnost korišćenja ove kvalitetne mineralne sirovine, najvećim dijelom limitirana je ekološkim zahtjevima u ovoj izrazito turističkoj regiji.

Gips

Pojave gipsa otkrivene su u gornjem toku rijeke Poblaćnice, opština Pljevlja, na njenoj lijevoj strani, a na jugozapadnim padinama brda Mlavke. Pojave gipsa u predjelu Poblaća udaljene su od Pljevalja oko 32 km prema Čajniču. Procjenom i orijentacionim proračunom, rezerve gipsa na ovom lokalitetu iznose oko 25.000 t.

Drvne rezerve

Šume pokrivaju oko 743.609 ha ili 54% ukupne teritorije88 Crne Gore i imaju izuzetan značaj kako za očuvanje prirodne ravnoteže, biodiverziteta i kvaliteta životne sredine, tako i za ekonomski razvoj, pogotovo u sjevernom, nerazvijenom regionu. Prelazak sa sadašnjeg na održivi način korišćenja šuma i šumskog zemljišta predstavlja put ka razrješavanju konflikata između zahtjeva za zaštitu šuma na jednoj i njihove eksploatacije na drugoj strani.

Građevinski proizvodi

Cement

U Crnoj Gori trenutno ne postoji nijedna fabrika cementa (postojala je ranije u Pljevljima, ali je osamdesetih godina prošlog vijeka ugašena), tako da se tržište snabdijeva iz uvoza. Zemlje iz kojih se vrši uvoz su Italija, Hrvatska, Grčka, Srbija i Albanija. U toku 2005. godine u Crnu Goru je uvezeno oko 350 hiljada tona cementa89, što je značajan pokazatelj o interesantnosti snabdijevanja lokalnog tržišta kao primarnog. i slijedeće dvije godine 2006. i 2007. je zbog enormnog rasta građevinskih radova zabijelježena približno ista količina. Količina cementa u 2007. god. je sračunata približno iz količine betona (približno oko 300 miliona tona).

Malter

Postoje dvije fabrike maltera na teritoriji Crne Gore, čija je ukupna proizvodnja za 2007. godinu od 6.250 tona maltera.

Stiropor (ekspandirani polistiren)

Stiropor se proizvodi u jedinstvenoj fabrici Ecotherm iz Podgorice. Ukupna proizvedena količina za 2007. godinu iznosi oko 25.000 m3.

Asfalt, gips, bitumen, aditivi i ostalo

Asfalt se proizvodi u nekoliko baza, ali podaci o ukupnoj proizvodnji od 350.000 tona za 2007. god. nijesu kompletni. Potvrđena nalazišta gipsa u Crnoj Gori su malog kapaciteta. Fabrika gipsa ili gipsanih tabli nema. Uvoz je iz srednje Evrope. Isto tako, nema ni fabrika za proizvodnju aditiva, bitumena, katrana i dr. Svi ovi materijali se uvoze.

Tehnogene mineralne sirovine

Građevinarstvo je veliki potrošać različitih materijala, ali isto tako i veliki proizvođač otpada koji treba odložiti na odgovarajućim lokacijama. Ovo pitanje nije problem samo sa aspekta zaštite životne sredine i prirode, već i sa aspekta učešća u planiranju i upravljanju kulturnim predjelima. U oblasti građevinarstva, od tehnogenih sirovina mogu se svrstati: jalovina bijelih boksita kao topitelj u metalurgiji i u proizvodnji elektrotopljenog vatrostalnog materijala, neorganskih boja, brzovezujućeg (la farge) cementa; kamen kao otpad pri proizvodnji blokova ukrasnog kamena; kamena sitnež prilikom proizvodnje tehničkog građevinskog kamena; pepeo i šljaka TE; šljaka metalurških peći, flotacijska jalovina; crveni mulj; karbonatni mulj prilikom rezanja blokova ukrasnog kamena.