Petnaestominutni gradovi, održivi urbanistički koncept ili utopija?

Petnaestominutni grad je koncept urbanističkog planiranja koji podrazumijeva kreiranje zajednica unutar gradova u kojima bi stanovnicima trebalo najviše 15 minuta pješke ili biciklom kako bi zadovoljili dnevne potrebe. Ovo podrazumijeva decentralizovano planiranje gradova koji bi imali više centara sa svojim poslovnim centrima, restoranima, tržnim centrima, bolnicama, bioskopima i ostalim sadržajima koji su neophodni za život. 

Ko je smislio koncept petnaestominutnog grada

Ideje koje su dio koncepta petnaestominutnog grada postoje već duže vrijeme, međutim sam koncept je uobličio i predstavio javnosti urbanista Carlos Moreno.  Carlos Moreno je naučnik i profesor na Univerzitetu Sorbona u Parizu. Koncept je počeo da razvija 2010. godine, a javnosti je predstavljen 2016. goine. Iako se inicijalno njegov koncept nije fokusirao na pandemije, pandemija je dovela do njegove popularizacije. Njegova ideja je 2021. godine dobija Obelovu nagradu koja se dodjeljuje za izuzetni arhitektonski doprinos ljudskom razvoju. 

Zbog čega postoji potreba za petnaestominutnim gradovima

Neprestana migracije ljudi iz ruralnih područja u gradove dovodi do prekomjernog širenja gradova koji postaju sve gore mjesto za život. Prenaseljenost gradova dovodi do velikih problema koji obuhvataju socijalnu nepravdu, neadekvatnost javnog prevoza, zagađenost vazduha itd. Kreiranje zajednica u kojima bi ljudi petnaestominutnom šetnjom ili vožnjom bicikla mogli zadovoljiti sve svoje potrebe, riješili bi se mnogi problemi koje veliki gradovi imaju. U gradovima postoji značajan dio populacije koji ne vozi, ili ne smije da vozi. Ovo znači da bi se uvođenjem koncepta petnaesominutnog grada izašlo u susret osobama koji ne voze i povećala pješačka i biciklistička mobilnost građana. Još jedna pozitivna posljedica ovakvog pristupa bi bilo smanjenje izduvnih gasova i poboljšanje kvaliteta vazduha u gradovima. 

Benefiti petnaestominutnih gradova

Pospješivanje lokalne ekonomije - Petnaestominutni grad bi dao više značaja lokalnim biznisima i stvorio širu mogućnost zaposlenja u lokalnoj zajednici. Takođe bi bolja lokalna ekonomija značila produktivnije i efikasnije korišćenje lokalnog poslovnog prostora.

Inkluzivniji grad i osjećaj pripadnosti zajednici - Petnaestominutni pristup planiranju grada daje veću mogućnost planiranja prostora za povredljive grupe. Ovakva strategija bi omogućila veću mogućnost saradnje planera i lokalnog stanovništva i dovela do kreiranje zajednice sa povećanom društvenom aktivnošću. 

Zdravije stanovništvo - Fizičko i mentalno zdravlje u velikoj mjeri zavisi od aktivnosti, kvlaiteta vazduha, dostupnosti zdrave hrane i društvene aktivnosti pojedinca. Kreiranje gradova u kojima bi stanovnici bili motivisani da koriste biciklo, hodaju i budu aktivni dio lokalne društvene zajednice bi značajno doprinio opštem zdravlju populacije.

Manje izduvnih gasova i bolji kvalitet vazduha – Petnaestominutni grad bi smanjio nepotrebno korišćenje automobila i stvorio uslove za razvoj održivijeg sistema transporta što bi uticalo na poboljšanje kvaliteta vazduha. 

Kontroverze povezane sa idejom petnaestominutnog grada

Nakon što je ideja petnaestominutnog grada dobila zamaha i bila prihvaćena od velikog broja gradonačelnika, javilio se i veliki broj onih koji su protiv nje. U prvom redu su bili ljudi koji negiraju klimatske promjene i koji smatraju da su petnaestominutni gradovi preteče urbanih „zatvorskih kampova“ u kojima bi se pratilo i ograničavalo kretanje stanovnika. Profesor Moreno zbog svog koncepta dobija mnoge prijetnje i optužen je da je agent totalitarne svjetske vlade.