Kad budući stanari učestvuju u projektovanju zgrade – stan koji se može priuštiti kroz zadrugu

Zgradu zasnovanoj na mreži prozračnih trodimenzionalnih jedinica od 16m² koji se poklapaju sa unakrsno lameliranom drvenom konstrukcijom je projektovala Laboqueria taller d’arquitectura zajedno sa Lacol arquitectura cooperative. Ovakve jedinice omogućavaju različite rapodjele i distribucije, ostavljajući korisniku da odlučuje o svom životnom prostoru. Svaki stan počinje od potpuno opremljene baze od 50m², što odgovara malim stambenim tipologijama.

Zgrada ima fleksibilne i višenamjenske prostorije koje se razvijaju i prilagođavaju stanarima na osnovu promjena koje nastaju unutar stambenih jedinica a uporedo i sa ljudima koji nastanjuju zgradu: integrisanje novih članova, dobijanje prinove, procesi rasta i razvoja djece, adolescencija, procesi starenja itd.

Kako bi se razumjela potrebu za ovakvim modelom projektovanja stambenih objekata u velikim gradovima, arhitekte su krenule od aktuelne situacije u Barseloni i tamnošnje legislative. Barselona ima samo 3% pristupačnih, dostupnih stanova, ili bolje, stanova koji se mogu priuštiti opštoj, većinskoj populaciji. Cilj ovakve saradnje i formiranje zadruge je olakšati i garantovati pristup pristojnom i pristupačnom stanovanju za svoje članove, uz maksimalnu kvotu utvrđenu prema pozivu i zakonu na 7,82 €/m²!

Zadruga Sostre Cívic je 2016. godine je dobila dvije parcele za izgradnju stambenih objekata ponuđenih na konkursu od strane Gradskog vijeća Barselone, gdje je jedan od njih La Balma projekt, čime je dobila parcelu na korištenje za period od 75 godina.

Kako funkcioniše stambena zadruga?

Članovi zadruge Sostre Civic koji žive u zgradi La Balma sklapaju sa njom trajni ugovor na neodređeno o prenosu korištenja koji korisnik može otkazati kada smatra da je shodno.

Projekat izgradnje zgrade finansira se 20% društvenim kapitalom koji su inicijalno doprinijeli članovi zadruge i 80% kroz finansiranje etičke banke. Svaki korisnik plaća mjesečnu naknadu za korištenje između 600 i 800 € (prosječna plata u Barseloni za 2021. godinu je bila 5700 €/mjesecu), a koja omogućava povrat ovog finansiranja i uključuje troškove zajedničkih prostorija. Korisnik vraća svoj početni kapital u trenutku kada odluči napustiti zgradu/zajednicu.

Preko zadruge do doma



Ali postoje i drugi faktori koji čine zadrugu alternativnim načinom za dobijanje doma. Pažnja na tipologiju stana budućeg korisnika i njegovu uključenost u projekat vidljivi su iz početnih faza. Jedna od najvećih posebnosti i potencijala modela združnog stanovanja je uključivanje budućih korisnika na aktivan način u razvoj različitih faza procesa promocije ovakvog modela: stvaranje društvene organizacije, kolektivno odlučivanje, koprojektovanje, itd.

To su demokratski procesi samoorganizacije i saradnje u kojima članovi zauzimaju centralnu ulogu. U tom smislu, participativno upravljanje procesom i njegovim rezultatom je veoma relevantno. Za konkurs je već sprovedena socioekonomska procjena grupe stanara i participativni proces koji je doveo do konsenzusnog prijedloga, gdje korisnik i zajednica imaju glavnu ulogu, a zgrada je infrastruktura koja ih slijedi i koja treba da omogući da se slobodno razvijaju kroz 3 društvene oblasti: susjedstvo, zajednica i domovi.

Sa ovim podacima projekat je krenuo od realnog pozicioniranja, fokusirajući se na početnu cijenu izgradnje i period ekspolatacije, razmišljajući o konačnom ekonomskom uticaju korisnika.

Stanovi su projektovani od jedinica od 16m² koje se poklapaju sa strukturom od unakrsno lameliranog drveta. Ovi elementi omogućavaju vrlo različite podjele i distribucije, ostavljajući korisniku da odlučuje o svojim prostorijama. Svaka jedinica počinje od potpuno opremljene baze od 50m², što odgovara malim stambenim tipologijama.

Ova osnovna jedinica može se proširiti za još jedan ili dva komada/jedinice od 16 m². Ove komade zadruga daje porodicama/stanarima kojima je to potrebno. Ovaj prijedlog je održiv zbog činjenice da je upravljanje zgradom odgovornost same zajednice. Jedan od 20 domova namijenjen je kao most za porodice u procesu socijalne reintegracije.

Iz početnog participativnog procesa izvlači se program prostora zajednice. Oni su raspoređeni na svim etažama zgrade, poprimajući drugačiji karakter u zavisnosti od namjene svakog prostora. Prostori i cirkulacije unutar zajednice su traženi kako bi se poboljšali ljudski odnosi, spontani susreti i kooperativne aktivnosti u cijeloj zgradi.

U prizemlju se nalaze zajednička kuhinja-trpezarija, prostor za bicikle/otvorena radionica u susjedstvu, predvorje i dva poslovna prostora kojima će upravljati zadruga. Za ostale spratove osmišljen je program jedinica malog formata koji ostvaruju unutrašnju raspodjelu (višenamjenska zimska soba, coworking i biblioteka, gostinske sobe, sveštenički prostor i vešeraj).

Krovna površina je potpuno pristupačana i prohodna, koja je osmišljena kao vanjski prostor zadruge. Terasa od preko 300 m² koju stanari mogu “opremiti” produktivnim voćnjacima, učiniti je hladovitim i rekreativnim mjestom. Provjetrenost uvijek slijedi društvene prostore, koji su otvoreni, prozračeni i osunčani, gdje su arhitekte želeći akcentovati ova mjesta, koja se često minimiziraju, tretirali ih kao tačke socijalizacije i odmora.

Što se tiče same stambene strukture, zgrada ima 2 različite tipologije koje optimizuju funkcije svakog materijala, cijenu, brzinu izgradnje i uticaj na okolinu. U kontaktu sa zemljom i nivoom ulice je armirano-betonska konstrukcija. Za domove i društvene prostore predlažena je unakrsno lamelirana drvena konstrukcija koja nudi udobnost, zdrav prostor i ima vrlo pozitivan uticaj na okolinu u cjelini. To je lagana zgrada, u kojoj prevladavaju materijali koji se mogu višekratno koristiti i ukloniti.

Što se tiče potrošnje zgrade, predviđeno je da ona djeluje kao „utočište od energetskog siromaštva“ i da se ulaganje za postizanje komfora u domovima smanji za više od 50%. Glavna strategija se sastoji od smanjenja potražnje, nudeći dobar ravnomjeran klimatski i akustički komfor uprkos različitim uslovima svakog sprata, tako da zgrada predstavlja dio koji se mijenja po etažama.

Aktivnosti koje su sprovedene za postizanje ovog cilja su:

• Sabijanje klimatizovanih prostora, izrada stanova nad već izolovanim jedinicama, uz minimalne gubitke energije. Za hladne mjesece postoji jedinica za rekuperaciju toplote, a za ljetne mjesece sa dobrom poprečnom ventilacijom i vanjskom oblogom za zaštitu od sunca na jugu. Provjetreni prostori ostaju otvoreni.
• Optimizacija solarnog sakupljanja. Maksimalno iskorištenost sunčeve energije ostvaruje se u tri tehničke prostorije, dok njih dvije od ukupno pet su zaštićene od viška zračenja.
• Prelaz na uličnu fasadu djeluje kao akustični jastuk za prizemlje, a prolaz na unutrašnju fasadu djeluje kao zaštita od sunca. Centralizacijom objekata se olakšalo održavanje, poboljšala efikasnost sistema i minimizirali troškovi, dok je infrastruktura objekata vizionarska, ostavljajući uslove za sisteme koji u budućnosti mogu poboljšati autonomiju zgrade. Objekat od samog početka ima infrastrukturu za postavljanje fotonaponskih panela i cijevi za postavljanje sistema za rekuperaciju otpadne “sive” vode, shodno budućim investicijama prema mogućnostima zadruge.
• Klimatizacija i proizvodnja sanitarne tople vode se odvijaju pomoću geotermalnog sistema koji omogućava postizanje komfora uz minimalne troškove energije i uticaja na životnu sredinu. Ovaj sistem takođe omogućava „slobodno hlađenje“ i hlađenje podova tokom toplih mjeseci bez unosa energije, samo uz cirkulaciju ohlađene vode kroz istu podlogu. Pod je izrađen je od blistavih glinenih ploča. Na ovaj način se postiže maksimalni učinak iz geotermalne energije sa sistemom koji radi na niskim temperaturama. Osim toga, glina djeluje kao materijal za regulaciju vode.

Prema inicijalnoj ideji “združno stanovanje zarad korištenja stambenog prostora” je model koji je uspostavljen u nekoliko zemalja kao alternativa konvencionalnom tržištu nekretnina. U Barseloni ili Kataloniji to je model koji se ponovo pojavio, tražeći zajedničke strategije sa administracijom za ublažavanje pritiska i pružanje alternativa špekulacijama sa nekretninama.

Ako se analizira uticaj na gradove, to može biti oruđe za borbu protiv gentrifikacije i osnaživanje zajednice, kao i eksperimentiranje s novim oblicima kolektivnijeg suživota i svjesni uticaja koji imamo kao društvo na pitanja kao što su potrošnja ili mobilnost.